NIK: Gminy nie radzą sobie z zanieczyszczaniem wód ściekami

Ponad 80 proc. wszystkich ścieków komunalnych wytworzonych w nieruchomościach niepodłączonych do kanalizacji, trafiło do środowiska w stanie nieoczyszczonym – informuje Najwyższa Izba Kontroli (NIK), która przeprowadziła kontrole w 28 gminach. Instytucja podkreśla, że większość gmin nie radzi sobie z ochroną wód powierzchniowych i podziemnych przed ściekami komunalnymi pochodzącymi z obszarów nieskanalizowanych.

NIK przeprowadził kontrolę w latach 2019-2021 (I półrocze). Objęła ona 28 gmin, w których minimum jedna piąta mieszkańców nie miała dostępu do kanalizacji.

Wszystkie skontrolowane gminy miały dostęp do oczyszczalni ścieków. 21 z nich miało własne oczyszczalnie. Dwie odprowadzały ścieki do oczyszczalni należących do zakładów pracy zlokalizowanych w tych gminach. Z kolei pięć korzystało z instalacji innych gmin.

Większość gmin starała się zwiększyć możliwości przyjmowania i oczyszczania ścieków. Kontrola wykazała jednak, że zadanie to przekracza ich możliwości finansowe.

W gminach, które opracowały kompleksową koncepcje uporządkowania gospodarki ściekowej (były to tylko trzy gminy), realizacja tych planów wyłącznie z własnych pieniędzy zajęłaby nawet…338 lat.

Przeczytaj także: Co to jest ekologia?

NIK postuluje wsparcie finansowe dla gmin

Według NIK wskazane jest wdrożenie, w skali państwa, programu wsparcia finansowego. Chodzi o gminy, których wskaźnik koncentracji ludności nie pozwala na utworzenie aglomeracji i uzyskania dofinansowania inwestycji w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

Kontrola wykazała, że gminy nie były przygotowane organizacyjnie do sprawowania nadzoru nad gospodarką ściekową. Głównym powodem tego stanu rzeczy były braki kadrowe. W 12 gminach gospodarką ściekową zajmował się tylko jeden pracownik, w 10 dwóch pracowników, a w pozostałych trzech. Ich zadania to m.in. prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych, kontrola wykonywania obowiązków ciążących na właścicielach nieruchomości niepodłączonych do sieci kanalizacyjnych. Także wydawanie zezwoleń na opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych przez wyspecjalizowanych przedsiębiorców. Należy przy tym podkreślić, że pracownicy zajmujący się gospodarką ściekową wykonywali też inne zadania gminy.

Problemy ze skuteczną egzekucją

NIK zwraca uwagę, że dużym problemem dla gmin jest skuteczne egzekwowanie obowiązków od właścicieli nieruchomości niepodłączonych do kanalizacji. Żadna z kontrolowanych gmin nie prowadziła rzetelnej ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni. Brakowało pełnych danych o obowiązkowych umowach na wywóz nieczystości zawieranych przez właścicieli nieruchomości oraz o faktycznej częstotliwości przeprowadzanych wywozów

Jedynie w czterech skontrolowanych gminach w ewidencjach ujęto wszystkie nieruchomości niepodłączone do sieci kanalizacyjnej. W pozostałych poza ewidencją było nawet 90 proc. takich nieruchomości. Brak takich danych skutecznie ograniczał możliwości kontroli częstotliwości opróżniania zbiorników bezodpływowych.

Na ogólną liczbę 41 339 nieruchomości niepodłączonych do sieci kanalizacyjnych, 32 010 (77,4 proc.) nie było objętych umowami na wywóz nieczystości. Zgodnie z prawem w takich przypadkach gmina jest obowiązana zorganizować zastępcze opróżnianie zbiorników bezodpływowych. Mimo to we wszystkich gminach objętych kontrolą w latach 2019-2020, miał miejsce tylko jeden przypadek wydania przez organ wykonawczy gminy decyzji o zastępczym wywozie. Przy czym wyniki kontroli dawały podstawy do wszczęcia dużo większej liczby postępowań w tej sprawie.

Nieznaczna poprawa

NIK przytacza wyniki kontroli sprzed dekady. Wykazała ona, że w latach 2009-2019 do środowiska trafiało w stanie nieoczyszczonym ok. 91,6 proc. ścieków wytworzonych na terenach nieskanalizowanych. Mamy więc do czynienia z poprawą, która – jak wskazuje NIK – z punktu widzenia upływu czasu wydaje się niewystarczająca.

Zobacz też: NIK skontroluje przedsięwzięcia dotyczące elektromobilności